Medytacja to praktyka znana ludzkości od tysięcy lat, ale jej forma i cel różnią się w zależności od kultury. W jednym miejscu jest środkiem do duchowego oświecenia, w innym – sposobem na relaks i redukcję stresu. Czy istnieje jedna uniwersalna metoda medytacji? A może każda cywilizacja wypracowała własne podejście? Przyjrzyjmy się różnym tradycjom medytacyjnym na świecie i sprawdźmy, jak wygląda ta praktyka w różnych zakątkach globu.

Medytacja w buddyzmie

Buddyzm to (prawdopodobnie) najstarsza tradycja medytacyjna na świecie. To właśnie w Azji, a konkretniej w Tybecie, należy poszukiwać źródeł współczesnych technik medytacyjnych. Są one częścią codziennego życia mnichów, choć oczywiście sięgają po nie również zwykli ludzie, niemający nic wspólnego z buddyzmem.

Najpopularniejsze techniki inspirowane buddyjską tradycją filozoficzną obejmują zen, vipassanę oraz medytację metta, czyli rozwijanie miłującej dobroci. Dla buddystów medytacja to nie tylko sposób na relaks, ale przede wszystkim narzędzie do osiągnięcia nirwany – stanu pełnego wyzwolenia od cierpienia.

Jak wygląda medytacja w hinduizmie?

Jedną z najbardziej znanych metod medytacji, które wywodzą się z hinduizmu, jest medytacja transcendentalna. Polega ona na powtarzaniu mantr w celu uspokojenia umysłu. W Indiach ogromną popularnością cieszy się także medytacja kundalini, mająca na celu przebudzenie energii życiowej poprzez odpowiednie ćwiczenia oddechowe i koncentrację. W kulturze hinduskiej medytacja często łączy się z praktyką jogi, która ma nie tylko fizyczny, ale też duchowy charakter.

Medytacja kundalini to zaawansowana technika, której celem jest pobudzenie energii znajdującej się u podstawy kręgosłupa i jej stopniowe prowadzenie ku górze ciała, aż do czakry korony. Natomiast medytacja dźwiękowa, w której wykorzystuje się hinduistyczne święte dźwięki i mantry, ma na celu oczyszczanie umysłu i ciała z negatywnych energii oraz osiągnięcie głębokiego spokoju.

Medytacja w tradycji szamańskiej

W kulturach rdzennych mieszkańców Ameryki, Syberii czy Afryki medytacja ma nieco inny wymiar. Szamani stosują techniki medytacyjne w celu nawiązania kontaktu z duchami, uzdrawiania i uzyskania wizji prowadzących do głębszego zrozumienia świata. Często wykorzystują do tego rytualne bębny, taniec oraz substancje roślinne, które pomagają wejść w odmienny stan świadomości. Medytacja szamańska to przede wszystkim narzędzie transformacji i połączenia z naturą oraz przodkami – przynajmniej zgodnie z wierzeniami rdzennych mieszkańców tych rejonów świata.

W społecznościach szamańskich medytacja jest częścią większych rytuałów, w których uczestnicy przechodzą przez głęboki proces duchowego oczyszczenia. Szamani stosują techniki oddechowe i dźwiękowe – w ten sposób doprowadzają umysł do zmienionego stanu świadomości. Czasem medytacja odbywa się w całkowitej ciemności lub w specjalnie przygotowanych miejscach (zazwyczaj mają one nietypową aurę, są to często jaskinie, góry, lasy itd.), aby połączyć się z duchami natury. Antropologia kulturowa dość dobrze przebadała wierzenia szamańskie, były one w centrum zainteresowań tej nauki właściwie od jej samego początku.

Jak medytuje się w krajach zachodnich?

W krajach zachodnich medytacja została zaadaptowana do współczesnych potrzeb duchowych i fizycznych. Nie jest już jedynie praktyką duchową, ale również (a może raczej przede wszystkim) skutecznym sposobem na walkę ze stresem i poprawę koncentracji. Popularność zdobyły mindfulness, medytacja prowadząca oraz techniki relaksacyjne stosowane w psychoterapii.

Medytację traktuje się obecnie jako narzędzie samorozwoju i lepszego zarządzania emocjami, już bez kontekstu religijnego. Sięga po nią również psychologia. W terapii poznawczo-behawioralnej medytacja jest wykorzystywana jako narzędzie do pracy z lękiem i depresją. Oczywiście trzeba ją stosować z umiarem i wiedzieć, jak to zrobić, aby rzeczywiście odnieść pożądane skutki. Wymaga to doświadczonego psychoterapeuty.